Suudi Arabistan kemer sıkıyor
Yeni tip korona virüs COVİD-19 salgını küresel ekonomiyi tesirlerken, piyasalarda yaşanan sakinlik petrol maliyetlerine de yansıdı. Eksiye kadar düşen maliyetler, petrol üreticisi Suudi Arabistan’ı da güçe soktu. Petrol arzının düşmesi neticeyi Suudi Arabistan’ın kazancının takribî dörtte biri eksildi. Hükümet bütçesi takribî 14 milyar euro sarih verdi. Merkez bankasının nakit tasarrufları da eksilirken, yalnızca Mart ayında 27 milyar dolarlık bir kayıp yaşandı.
Ekonomide yaşanan bu negatif büyümelerin ardından Suudi Arabistan güç adımlar atmak zorunda kaldı. Suudi Arabistan, petrol maliyetindeki çöküş sonrası Katma Değer Aidatını Katma Değer Vergisi Temmuz ayından itibaren yüzde 5’ten yüzde 15’e çıkarttı ve devlet tüketmelerini takribî 25 milyar eksiltti. Devlet takviyelerini de Haziran ayında kesecek olan Suudi Arabistan ayrıca petrol yapımında günde 1 milyon varil ek kesintiye gidecek.
Öte yandan Beynelmilel Para Fonu IMF Suudi Arabistan ekonomisinin 2020 senesinde yüzde 2,3 daralacağını öngörüyor. Suudi Arabistan Maliye Bakanı Muhammed el-Cedan Mayıs ayı başında yaptığı söylemede, salgının sezilebilir neticelerinin mevcut finans senesinin ikinci çeyreğinde görüleceğini, o noktadan sonra Suudi Arabistan’ın ve dünyanın daha öncekisi gibi olmayacağını belirtti. Metamorfozların petrol sektöründen ve öbür sektörlerden sağlanan kazançların yılbaşından bu yana sert düşüş göstermesine bağlı olduğunu vurgulayan Cedan, ayrıca hükümetin salgına karşı koymak için çok muhtelif temkinler geliştirdiğinin altını çizdi.
İstanbul Şehir Üniversitesi Öğretim Azası Dr. Rahmi İncekara, Suudi Arabistan’ın korona virüs kaynaklı küresel ekonomik gelişmedeki besbelli düşüş ve bunun petrol piyasaları üzerindeki negatif tesirleri hakkında asıllaştırılan video irtibatta söylemelerde bulundu. Şirketlerin yapım faaliyetlerini durdurmaya gitmesiyle birlikte ciddi anlamda petrole olan gereksinimlerini eksilttiklerini vurgulayan İncekara, “Petrol yapımında küresel ölçekte yüzde 20’ye varan bir daralma hakikatleşti. Petrol arzının düşmesi aynı zamanda devam eden petrol yapımı noktasında da piyasada bir talep aşırısı oluşturuldu. Düşen petrol arzının yanı gizeme aynı biçimde yapımın devam etmesi petrol maliyetlerindeki geri çekilmenin esas ilkelerinden oldu. Özellikle Mart ayının başında OPEC ülkeleri toplanarak, petroldeki bu talep aşırısını yasaklamak ve yapım kısıntısına gitmek mevzusunda görüşmeler yaptılar. Uzlaşmaya varamadıklarından dolayı petrol piyasasında çok ciddi anlamda düşüşler oluştu. Hem pandeminin tesiri hem de buluşmadaki ihtilaf nedeniyle petrol maliyetleri Körfez Savaşı’ndan sonraki en büyük düşüşüne reelleştirdi” ifadelerini kullandı.
“Suudi ekonomisi kemer sıkıyor”
Suudi Arabistan özelinde bakıldığı zaman petrol kazançlarının yüzde 24 oranında düştüğünü, hükümetin ise toplam kazançlarının yüzde 22 oranında düştüğünü gördüklerinin altını çizen İncekara, “Suudi Arabistan’ın petrol dışındaki kazançları yüzde 2’ye tekabül ediyor. Bütçe açısından Suudi Arabistan’da kasvetler baş göstermiş gidişatta. Suudi Arabistan’ın ajandasında Brent petrolün maliyeti 80-90 dolar üzerinden hesaplanıyor. Şayet bu meblağların altına doğru izlerse Suudi Arabistan için çok ciddi anlamda bir bütçe problemi baş gösterecektir. Dolayısıyla yıl başından beri bakıldığında petrol kazançlarının yüzde 25 oranında düşmesiyle Suudi Arabistan’da bütçe mevzusunda ciddi kemer sıkma siyasetleri oluşturulmaya başlandı” biçiminde konuştu.
“Bütçe sarihi 14 milyar dolara yanaştı”
İncekara, Suudi Arabistan’ın 1 Temmuz’dan itibaren Katma Değer Vergisi oranını yüzde 5’ten yüzde 15’e yükselttiğini anımsatarak, gereksinim sahibi ailelere yapılan uyum dayanakların da 1 Haziran itibariyle kesileceğini belirtti. Bütçede yaşanan problemlere ait söylemeler yapan İncekara, “Aynı biçimde Suudi Arabistan’ın kamu yatırım fonu takribî 320 milyar dolar bedelinde. Bütçede yaşanan problemler aynı zamanda büyük projelerin durmasına da neden oluyor. Bütçe balansına baktığımız zaman giderlerin 272 milyar dolar, kazançlar da 222 milyar dolar olarak tanımlanmıştı. Bu noktadaki bütçedeki sarihin şuan itibariyle 50 milyar riyale takribî 14 milyar dolar direndiğini söyleyebiliriz. Özellikle yıl başında borçlanmanın da takribî 120 milyar riyal olması bekleniyor. Şuanda 200 milyar riyale kadar da çıktığını söylemek gerekli. Aynı zamanda Suudi Arabistan açısından bakıldığı zaman merkez bankasındaki rezervlerin 2011 senesinden beri en düşük seviyesine doğru gidiyor” diye konuştu.
“Olumsuz sihrime bekleniyor”
Suudi Arabistan’ın genellikle kazançlarının petrole dayalı olduğunu ve bu nedenle petrol maliyetlerinin düşüşüyle kazançlarının eksildiğine dikkat sürükleyen İncekara, “Yapılan söylemelerde petrol dışındaki kazançlar, sektörler açısından araştırıldığında bu yıl olumsuz sihrime mevzubahisi. Sektörel anlamda bakıldığı zaman bir daralmanın mevzubahisi olacağını söyleyebiliriz. Öbür sektörlerden de pozitif dönüşler alınamayacağı için, Suudi Arabistan’ın da kamu maliyeti ve bütçe disiplini mevzusunda kesin kararlar alması bekleniyor” dedi.
“Pandemi biterse, petrol maliyetleri tekerrür yükselecek”
Suudi Arabistan açısından en ehemmiyetli büyümenin pandemiyle ilgili bir gidişat olduğunu işaret eden İncekara, “Pandemi hemen biterse, aşı çalışmaları meyvelerini verirse ve netice itibariyle pandemi tehlikeyi ortadan kalkarsa, bu gidişatında ülkeler tekerrür petrol arz edecek. Bu biçimde petrol maliyetleri tekerrür yükselecek. Şuanda yeni sıradanlaşma adımları içerisindeyiz. Azıcık daha sosyal yalıtımın eksildiği bir yarıyıldayız. Çin ve Hindistan gibi özellikle Asya coğrafyasının petrolü çok fazla ithal ettiğini öğreniyoruz. Bu ülkelerin tekerrür petrol arz etmelerini ve tüm dünyadaki yapım çarklarının tekerrür dönmesiyle birlikte petrol maliyetleri yükselişe geçecektir. Pandeminin ikinci dalgası oluşursa şayet, petrol piyasasını tekerrür dip noktasına götürecektir” söylemelerinde bulundu.
Hamad Alnajjar – Ali Canberk Özbuğutu
