Özbekistan, Covid-19 ile mücadelede bölgedeki ülkelere örnek oldu
Özbekistan hükümeti, yeni tip korona virüs (Covid-19) salgınının başladığı ilk günlerden itibaren diğer ülkelerden farklı olarak ülkede Nevruz gibi toplu törenleri askıya aldı ve okulları tatil etti. Diğer ülkelerle olan hava ve kara yolları kapatıldı, demir yolları durduruldu. Özbekistan Devlet Başkanı Şavkat Mirziyoyev, salgının başlangıcıyla birlikte vatandaşların yaşam koşullarını iyileştirmeye ve ekonomik istikrarı sağlamaya yönelik toplam 14 maddelik kararı yürürlüğe koydu.
Salgının tüm dünyada yayılmaya başlamasıyla birlikte Özbekistan hükümetinin başarılı mücadelesi bölge ülkelere kıyasla oldukça az kayıp yaşanmasını sağlamıştı. Salgının yayılma hızı düşürüldükten sonra başlatılan normalleşme süreci ile tekrar yükseliş yaşanmaya başladı. Yeni vaka sayısının artması hükümeti harekete geçirerek erken tedbirler almaya yöneltti. Ülkede vakaların yoğunluk kazanması beklenmeden erken müdahaleyle ülkedeki salgının hızı tekrar kontrol altına alındı.
Özbekistan hükümeti tarafından tahsis edilen mali kaynaklar sağlık sistemi potansiyelinin pekiştirilmesi, bireysel korunma araç gereçleri ile diğer tıbbi teçhizatlar için harcandı. Krize karşı alınan mali önlemler çerçevesinde Maliye Bakanlığı nezdinde 10 trilyon somluk (1 milyar ABD doları) fon oluşturuldu. Söz konusu fondan 5293 milyar som (520 milyon ABD doları) harcanmış durumda. Ayrıca korona virüsün yayılmasını önlemek amacıyla 746 milyar som (74 milyon ABD doları), ek yatırım projelerinin desteklenmesi için 1741 milyar som (170 milyon ABD doları), vatandaşların sosyal korunması için 641 milyar som (62 milyon ABD doları), ekonomiyi desteklemek için 2166 milyar som (210 milyon ABD doları) ayrıldı. Erken alınan önlemler sonucunda 500 binden fazla işletme ve 8 milyon vatandaş yararlandı ve vilayetlerde bu tutar 30 trilyon somu (3 milyar ABD dolarını) oluşturdu.
Hali hazırda Özbekistan’da bölge ülkelere kıyasla iyileşme sayısı yüksek, vaka sayısı ise nispeten asgari seviyelerde bulunuyor. Özbekistan’da vaka sayısı her yüz bin kişi başına 35 ile sonuncu sırada yer alırken, bu sayı Rusya’da 484’e, Belarus’ta 681’e, Kazakistan’da 291’e, Kırgızistan’da 143’e ve Ermenistan’da bin 24’e ulaşıyor. 34 milyon nüfusa sahip Özbekistan’da vaka sayısı, nüfusu 18 milyon 500 bin kişi olan Kazakistan’a oranla 5 kat daha az.
Ülkede korona virüs enfeksiyonundan ölüm oranı yüzde 0.4 ile düşük seyrediyor. Bu da Kırgızistan ve Kazakistan gibi komşu ülkelerden 2-3 kat daha az anlamına geliyor. Rusya’da bu oran yüzde 1.5, ABD’de yüzde 4, Brezilya’da yüzde 3 ve Hindistan’da yüzde 3 seviyelerinde seyrediyor.
Özbekistan’ın salgındaki başarısı
Özbekistan’da korona virüsle mücadeleye toplam 1.7 trilyon somu (1,7 milyar ABD doları) tahsis edildi. Bir hasta için harcanan ortalama tutar 32.3 milyon somu (3 bin 200 ABD doları), yoğun bakımda tedavi görenler için ise 64.4 milyon somu (6 bin 300 ABD doları) bütçe ayrılmış durumda. Fair Health’e göre ABD’de korona virüs hastalarına sigortası yoksa 73.3 bin dolar, sigortası varsa 38 bin dolar harcanıyor.
Hükümet sağlık çalışanları için 878 bin adet tulum tedarik ederken, Taşkent şehrinde bulunan toplam 4 bin 637 yataklı 16 sağlık ocağının 3 bin 580 yatağını Covid-19 hastalarına tahsis etti. İllerde ise toplam 3 bin 367 yataklı 22 hastane korona virüs hastaları için ayrıldı. Salgın sürecinde ayrıca 7 bin 130 yedek yatak devreye alınırken, Taşkent’te hizmete açılan yeni bulaşıcı hastalıklar hastanesinde yaklaşık 2 bin hastayı tedavi etme imkanı sağlandı. Yine ülke geneline yayılan toplam 10 bin yatak kapasitesine sahip karantina merkezlerinde de sağlık hizmetleri sürdürülüyor.
Ekonomiye verilen destekle potansiyel korundu
Özbekistan hükümeti ekonomiyi desteklemek üzere ilk önce gelir vergisini sıfıra indirdi. Özellikle salgın mağdurlarına yönelik sağlık ve gümrük ödemelerinde ertelemeye gidildi. Küçük ve orta ölçekli işletmeleri desteklendi. Girişimciler, arazi ve mülk vergisinden muaf tutuldu. Bu dönemde işletmelerin yüzde 60’ı hizmet alanında, yüzde 77’si üretim alanında istihdamı korudu. Mayıs ayının ortalarından itibaren aşamalı olarak küçük ve orta ölçekli işletmelerin hasarının önüne geçildi. Mevcut işletmeleri geliştirme ve yenilerini kurma yoluyla 3 ayda 374 bin vatandaşa istihdam sağlandı. 33 bin dar gelirli aileye para desteği, 27 bin işsiz vatandaşa 10 milyar som (1 milyon ABD doları) tutarında maddi yardım yapıldı.
SEIR araştırmaları sonucuna göre salgın döneminde ülkede alınan tedbirler sayesinde sadece bir ay dışında ekonomik kriz gözlemlenmedi. Ülkede kısıtlamaları esnetme ve hayatı yeniden canlandırma süreci dinamik olarak yükselişte.
