Karadeniz’de doğalgaz müjdesinin ardından bir ilk
2017 yılında başlayan Elektrik-Elektronik ve Geomatik Mühendisliği Bölümlerinin, “İnsansız Sualtı Aracı Kullanarak Dip Taramalı Sonar ve Batimetrik Veri Birleşimi İle Sualtı Haritalandırması ve Deneysel Uygulaması” TUBİTAK destekli ortak projesi devam ediyor. Liman balıkçı barınağı, deniz içerisinde doğalgaz platformu veya deniz içerisinde boru nakil hatları gibi çalışmalarda deniz dibi haritalamasında ve aynı zamanda su üstünden gidilemeyen yerleri su cihazı ile gitmek mümkün hale getiriyor.
BEÜ Dr. Öğretim Üyesi Seda Karadeniz Kartal’ın yürütücüsü olduğu projede Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, Doç. Dr. Rıfat Hacıoğlu ve Dr. Öğretim Üyesi Kurtuluş Sedar Görmüş araştırmacı olarak görev alırken, ODTÜ’den Prof. Dr. Kemal Leblebicioğlu’nun proje danışmanlığını üstlendiği projede görevli olan ekip Kozlu Limanında tamamen kendi üretimleri olan cihazı test ederek denemeler yaptı.
Proje hakkında bilgi veren Bülent Ecevit Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Doktor Öğretim Üyesi Seda Kartal, Projede şimdiye kadar mevcutta tekne ve su üstü aracına entegre edilen sonar ile su altı haritasını daha doğru bir şekilde elde etmek olduğunu ifade ederek “Yaptığımız çalışma TUBİTAK 1001 destekli bir projedir. Proje Bülent Ecevit Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği ve Geometrik Mühendisliği ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği’yle birlikte yapılan ortak bir çalışmadır. TUBİTAK’tan yaklaşık 700 bin TL’lik destek almıştır. Amacımız bu projede şimdiye kadar mevcutta tekne ve su üstü aracına entegre edilen sonar ile su altı haritasını daha doğru bir şekilde elde etmektir. Yine su üstü aracı dalgıcın ya da teknenin giremeyeceği birtakım yerler vardır ve bu yerlerde batımetri verisi alınamadığı için haritamız eksik kalmaktadır. Hem bu eksikliği giderebilmek hem de daha doğru su altı haritasını elde etmek için insansız sualtı aracımıza entegre ettiğimiz sonar ile aldığımız batımetri verisi ve yine navigasyon bilgisiyle birleştirerek sualtı haritasını daha doğru ve eksiksiz bir şekilde elde etmeyi planlamaktayız. Bu çalışmada kritik işlerden biri insansız su altı aracını navigasyon bilgisinin elde edilmesidir. Bunun için de Bülent Ecevit Üniversitesi’nde tasarlanan katamaranın üzerine yerleştirdiğimiz akustik sensörler ile insansız sualtı aracının navigasyon bilgisini alacağız ve yine insansız sualtı aracına entegre edilen sonardan alınan batımetri verisiyle de birleştirerek daha doğru ve eksiksiz bir sualtı haritalamasını çıkarmayı hedeflemekteyiz” şeklinde konuştu.
Doğalgaz platformu ve boru nakil hatlarında önemli etki
İçerisinde liman, balıkçı barınağı, deniz içerisinde doğalgaz platformu veya deniz içerisinde boru nakil hatları gibi çalışmalarda deniz dibi haritalaması önemine vurgu yapan Bülent Ecevit Üniversitesi (ZBEÜ) Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hakan Kutoğlu,“İçerisinde liman balıkçı barınağı, deniz içerisinde doğalgaz platformu veya deniz içerisinde boru nakil hatları gibi çalışmalarda deniz dibi haritalaması son derece önemli ancak bazı koşullarda deniz dibi haritalaması son derece klasik yöntemlerle deniz üstünden haritalamak güç oluyor. Çünkü deniz dibi topoğrafyasının bozuk olduğu kayalık yerlerde tam bir resim ortaya koyamıyorsunuz. Bu sebeple biz budan birkaç sene evvel Üniversitemizde Orta Doğu Teknik Üniversitesi ile birlikte bir çalışma başlattık. Bu kapsamda su üstünde kontrol edilen bir araçla onun altına bağlanmış başka bir insansız araç birlikte senkronize edilecek şekilde uzaktan kontrollü şekilde klasik yöntemlerle deniz üstünden girilemeyen yerlere deniz dibinden ulaşarak oralarında detaylı haritası çıkartabilecek şekilde yüksek doğrulukta bir insansız ikili araç sistemi geliştirilmesi çalışmasına başladık. Bugün bu çalışmada araçlar ortaya çıkmış durumda bunun denemesini gerçekleştiriyoruz. Şu ana kadar gayet başarılı gidiyor. Bu deneyler sonucunda test bölgesinde deniz dibi haritalaması su üstünde katamarana bağlı su altı aracı ile haritalama çıkartılacak ve bunun doğrulukları istenen doğrulukta az öne bahsettim su yapılarının inşaası için istenen doğrulukta sonuçlara ulaşıp ulaşmadığı kontrol edilecek. Burada su altı aracı su üstüne katamarana bir kablo ile bağlı bu kablo 300 metreye çıkartmak mümkün. Dolayısıyla su üstüne gidemeyeceğiniz yerlere su cihazı ile gitmek mümkün olacak. Daha duyarlı, daha kaliteli bir su altı haritalaması gerçekleştirilmiş olacak” şeklinde konuştu.
Sertaç Özdemir
