Burhan Asaf Belge
Burhan Asaf Doküman Biyografisi
Aktris Zsa Zsa Gabor‘un birincil kocasıdır.
Burhan Asaf Evrak, 2 Ocak 1899 tarihinde Şam, Suriye’de doğmuştur. Ailesi, dönemin Osmanlı toplumu içinde zengin ve iyi eğitimli bir ailedir. Büyük babası Esad Efendi Meşrutiyet dönemlerinin önde gelen aydınlarından ve gazetecilerinden biridir. 1842’de Çorlu’da doğan Esad Efendi’nin aile kökleri, Fatih Sultan Mehmed devrinde Rumeli’ye yerleştirilen Kütahyalı Hüseyin Ağa’ya kadar geri gitmektedir. Burhan Asaf Belge’nin babası Mehmet Asaf Osmanlı devletinde Şam bölgesinde Yafa’da ve Türkiye’de birçok değişik yerlerde mutasarrıf olarak atama yaptı. Annesinin adı Emine Rana Asaf idi. Kız kardeşi Leman hanımın eşi yazan Yakup Kadri Karaosmanoğlu’dur.
İlkokula Yafa’da bir Fransız okulunda başladı. Babası 1908 yılında Cebel-i Bolluk (Osmaniye) mutasarrıflığına tayin edilince eğitimine istanbul’da Kadıköy’deki Menba’ül-İrfan adlı okulda devam ederek ilköğretimini tamamlamıştır.
1908–1909 eğitim yılında başladığı St. Joseph Lisesi’nden 1913 yılında 1.Dünya savaşı yüzünden Galatasaray lisesine gönderildi ve 1914 yılında mezun oldu. Babasının görevi sebebiyle baştan istanbul’dan ayrılmış ve Lübnan’a geçmiştir. Burada Beyrut Amerikan Koleji’nde devam ettikten sonradan orta ve yüksek tahsilini Almanya‘da Karlsruhe şehrinde tamamladı. Almanya’da sosyoloji ve mimar eğitimi gördü, yüksek mimar olarak eğitimini tamamladı. Eğitiminin gerisinde 1923 yılında İstanbul’a döndü.
İlk iş olarak 1923 yılının Nisan ayında Devlet Demiryolları’nın Eskişehir’deki bürosunda çevirmen olarak çalışmaya başladı. 1923’te Demiryolları’ndaki görevinden kısa sürede ayrılıp Anadolu Ajansı’na geçerek ajansın Bükreş muhabiri olarak bir vakit Romanya’da kalmıştır. Bükreş’cilt 1924 yılının ortalarında ayrılan Burhan Evrak İstanbul’da Türkiye Komünist Partisi’nin yayın organı olan Parlak Dergisi çevresine girerek Nazım Hikmet, Şevket Süreyya, İsmail Hüsrev gibi yeni isimlerle tanıştı.
İstanbul’ a döndükten sonra cemiyet hayatına katılmakta zorlanmadı. Vedat Nedim Tör tarafından ibraz edildiği ve Nazım Hikmet‘in de içerisinde bulunduğu Aydınlık çevresiyle arkadaşlık etmeye başladı.
Burhan Asaf Evrak, 1925 yılında Aydınlık dergisinde çalışmaya başladı. Türkiye İşçi ve Çiftlik Sahibi Sosyalist Fırkası (TİÇSF)’de tayin aldı. Daha Sonra TİÇSF’den ayrıldı. Parlak Dergisi’nin Şeyh Said isyanı sonrası 1925 tarihinde yayımı yasaklanınca, benzer yıl içinde Burhan Doküman Ankara’ya geçerek Hariciye Vekâleti’nde çalışmaya başladı, 1926 yılında askerlik görevini tekrar Ankara’da Sekizinci Tümen’de yaptı.
Bir zaman sonradan Hariciye Vekâleti’ndeki görevinden ayrılarak Ziraat Bankası Ekonomik Tetkikler Servisi’nde çalışmaya başlamış ve aynı dönemde başta 1928 yılının Nisan ayında Hâkimiyeti Milliye gazetesinde ilk köşe yazısını yazmıştır.
1929 yılına girildiğinde Burhan Doküman bir yana Hâkimiyeti Milliye’ye düzenli yazılar yazarken, benzer zamana Brüder Redlich & Berger adlı bir Avusturya inşaat şirketinde çalışmaya başlamıştır. Buradan da ayrıldıktan daha sonra 1930 yılı yaklaşırken Ankara’da İktisat Vekâleti İktisadi Neşriyat Müşavirliği’nde işe başlamış, bu görevde Celal Bayar’ın İktisat Bakanı olacağı 1932 yılı sonuna kadar kalmıştır.
1928 ile 1931 yılları arasında Hakimiyeti Milliye’de her gün ayrı konuda iki yazı birdenbire yazmıştır.
1933’de kurulan Matbuat Umum Müdürlüğü’nün başına Vedat Nedim’in getirilmesiyle Burhan Doküman’de on iki yıl ödev yapacağı bu kuruma geçer. 1934’ün ortalarına gelindiğindeyse Burhan Belge Haziran ve Temmuz aylarını kapsayan yedi haftalık bir orta-Avrupa seyahatine çıktı.
Burhan Asaf 1934 yılında çıkan soyadı kanunu ile “Evrak” soyadını aldı.
Burhan Asaf Evrak, bir dönem de İnkılap gazetesinde gazetecilik yaptı, CHP karşıtı yazılar yazdı. Kemalizmi Marksist bir çerçeveye oturtmaya çalışan Kadro dergisi ve Parlak gibi dergilerde yazarlık yaptı. İkinci Dünya Savaşı yıllarında Nazizme ve faşizme karşısında bir dil kullandığı radyo programları yaptı. Çok partili döneme geçildiğinde Halkçı Parti çevresinde yer aldı.
Burhan Asaf Belge, Macaristan’daki yedi haftalık görevi sırasında Yahudi kökenli Zsa Zsa Gabor isminde genç ve hoş bir kızla tanıştı. Gabor 1936 yılı Macaristan Güzeli’dir. Gabor ile Evrak arasındaki ilişki gelişti ve Burhan Asaf Belge, Gabor’u da alarak 1936 yılında Türkiye’ye geldi; 1937 yılında evlendiler. Gabor evlendiklerinde hemen şimdi 19 yaşında bir genç kızdı. İlk eşi olan Evrak doğruca Gabor, Ankara cemiyet hayatının içine girdi. İsmet İnönü’nün eşi ile akarsu partileri, Atatürk ile dans ettiği balolar, Falih Rıfkı Atay ile kendi kız kardeşlerinden birisi arasında çöpçatanlık çalışmaları gibi, Gabor’un Türkiye’ye bir dönem yön veren herkes ile ilişkisi oldu.
Gabor’un o dönem Ankara’da çokça dedikodusunun çıkması Doküman ailesini karıştırdı. Hatta Gabor’un bir dönem adı Atatürk ile anılmaya başladı; sonradan Gabor da otobiyografisinde Atatürk ile ilişkisi olduğunu iddia edecektir.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun eşi ve Burhan Asaf Doküman’nin ablası olan Leman Karaosmanoğlu’nun anlattığına göre dedikodular bini aşınca devreye Başbakan Refik Şeffaf girdi. Burhan Belge’den Zsa Zsa Gabor’un eline hizmet pasaportu, cebine de döviz koyup göndermesini istedi. Burhan Asaf Doküman istenileni yaptı. 1941 yılında Zsa Zsa Gabor Türk pasaportu ile Amerika’ya gitti. 1941 yılında, Gabor Amerika’da iken boşandılar.
1939 yılının Ağustos ayında Ankara Radyosu’nda hazırlayıp sunmaya başladığı “Günün Meseleleri” adlı haftalık programı, 1945 yılı başlarına değin devam etmiştir. Büyük ilgi toplayan konuşmaların ana teması II. Dünya Savaşı’dır. Bunun yanı sıra Matbuat Umum Müdürlüğü’nce yayınlanmaya başlanan “Radyo Mecmuası’nın başyazarlarından biri olarak çalıştı.
Matbuat Umum Müdürlüğü’ndeki görevinden 1945’te istifa eden Belge, Mülkiye Mecmuası ile Vatan Gazetesi’nde zaman zaman yazılar yazdı. Bir yana da Necip Fazıl Kısakürek’in Büyük Doğu Dergisi’nde yazdı. Dergi de toplam beş yazısı çıkan Doküman, kısa zaman daha sonra bu gruptan ayrıldı.
Ocak 1946’dan Nisan 1946’ya dek Hürses Gazetesi yazarlığı yaptı. Mayıs ayında Halkçı Parti’ye üye oldu.
1955’cilt itibaren 1960’a dek Demokrat Parti’nin resmi yayınlama organı olan Galibiyet gazetesinin başyazarlığını yaptı. Zafer gazetesinde DP politikalarına dair, CHP ile polemiklere yoğunlaşan yazılar yazdı. Adnan Menderes tarafından gazete kurmak üzere İzmir‘e gönderildi ve “Demokrat İzmir” gazetesini kurdu. Kurucularla olan ihtilafı nedeniyle 1948 yılında ayrıldığı Halkçı Parti’ye 1953 yılında geri döndü.
1957 yılında Halkçı Parti’sinden namzet olarak Muğla milletvekili olarak TBMM’ne girdi.
Gençliğinde Spartakist görüşlerle girdiği siyasal arenadan sağ muhafazakâr bir perspektifle ayrıldı.
27 Mayıs 1960 darbesine dek Zafer gazetesinde yazmayı sürdürdü. 1960 darbesinin arkasında tutuklandı; yazıları ve konuşmaları sebebiyle yargılandı. 15 Eylül 1961 tarihinde de Yüksek Yargı Divanı’nca Anayasayı ihlal suçundan 15 sene ağır hapis cezasına çarptırıldı. Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in yayınladığı afla, 27 Ekim 1964 tarihinde hapisten çıktı. Tutsak kaldığı yıllarda hastalandı. Önce Ankara Numune hastanesinde bir zaman çare gördükten sonradan eşi Marion ile beraber Almanya’nın Bonn kentine gitti ve burada minik bir kasaba olan Bad-Godersberg’e yerleşti.
sonra 1967 yılında ölünceye değin Almanya’da Alman radyosunda çalıştı.
Evlilikleri :
1.eşi: 1918 yılında Almanya’nın Karlsruhe şehrinde Üniversite öğrencisi iken tanıştığı Annamarie adlı bir genç Almanla evlendi.
2.eşi: Burhan Asaf Evrak 1926 yılında Hayrünnisa bayan ile evlendi. Lakin bu izdivaç uzun sürmemiş ve birkaç ay daha sonra ayrılmışlardır.
3.eşi: Burhan Asaf Belge 1936 yılında Macaristan güzeli seçilmiş olan Zsa Zsa Gabor ile 1937 yılında evlendi. 1941 yılında boşandı.
4.eşi: 1942 yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun yeğeni olan Cavide bayan ile evlendi. Bu evliliğinden yazan Murat Belge ( d.16 Mart 1943) adında bir oğlu vardır. Bu evliliğinden de 50’li yıllarda boşandı.
5.eşi: Burhan Asaf Evrak, 1953 yılında Alman asıllı Marion ile evlendi.
Burhan Asaf Belge, 23 Ağustos 1967 tarihinde Almanya’da 68 yaşında kalın bağırsak ve karaciğer kanseri nedeni ile ölmüştür. Mezarı Ankara’da Karşıyaka mezarlığındadır.
