Prosper Merimee
Prosper Merimee Biyografisi
“Carmen” adlı romanının yazarı olan Prosper Merimee’nin eserleri Fransız edebiyatında romantizmden realizme geçişin en hoş örnekleri sayılır.
Prosper Merimee, 28 Eylül 1803 tarihinde Paris, Fransa’da doğmuştur. Anne ve babası kabiliyetli birer ressam idi. Annesi Anna Merimee, babası kimyager ve sanatçı Jean Francois Leonor Merimet’dir. Paris’de Kralı IV. Henri Lisesi’nde öğrenim fark etti. 1820 yılında Sorbonne Üniversitesi Hukuk Fakültesine hukuk eğitimine başladı. Bir yana hukuk okudu, bir yanlamasına da döneminin edebiyat çevrelerinin toplandığı salonlara girip çıkmaya başladı. Kendinden 20 yaş büyük olan yazar Stendhal ile tanıştı. Büyük yazarla olan arkadaşlığın, Merimee’nin görüşlerinin oluşumunda büyük etkisi oldu. Aldığı hukuk eğitiminin yanında İngilizce, İspanyolca, Yunanca ve Rusça öğrenmiştir.
Hukuk öğrenimini 1825 yılında bitirdikten daha sonra avukat olarak Ticaret Bakanlığında Count d’Argu’nun sekreterliği görevine getirildi. İşinden geri kalan zamanlarında, bir İspanyol bayan oyuncu göre yazılmış oyunlar şeklinde sunduğu Theâtre de Clara Gazul (Clara Gazul’un Tiyatrosu, 1825) adlı derlemeyi yazdı. Bu yapıtın beğenilmesi üzerine, İllyria kaynaklı olduğunu ileri sürdüğü bir ırk şarkıları derlemesi olan La Guzla ’yı yayımladı ve büyük bir başarı elde etti.
sonradan La Revue des Deux Mondes Ue La Revue de Paris adlı dergilerde oyun ve öyküler yayımladı: Bunlar aralarında Altın Otomobil (Le Carrosse du Saint-Sacrement, 1829), L’Enlevement de la redoute (1829), Tamango (1829), Etrüsk Vazosu (Le Vase etrusque, 1830) sayılabilir. Keza, 1829’da Charles IX’un Kanlı Saltanatı (La Chronique du regne de Charles IX) adlı tarihsel bir roman çıkardı.
Bu arada1826 yılında İngiltere ve 1830 yılında İspanya’ya yolculuklar yaptı. İspanya’da, Montijo kontu Kont de Teba ve kontesiyle yakınlık kurdu. 1833’te tarihsel anıtlar genel müfettişliğine atanınca, bu anıtları görmek nedeniyle Fransa’yı baştan başa dolaştı ve bu yapıların korunması konusunda başarılı çalışmalarda bulundu.
Prosper Merimee, edebiyat alanındaki etkinliklerini, la Double Meprise (Çifte Yanılgı, 1833), İlle Venüsü (La Venüs d’İlle, 1837) ile en ünlü yapıtlarından olan Colomba (1840) ve Carmen (1845) ile sürdürdü.
1840-1841 yıllarında adap ve bigisini gezerek artırma tutkusu ile İtalya’ya, Yunanistan’a ve Türkiye’ye yolculuklar yaptı. Gezi anılarının yanı sıra tarih ve sanat üstüne çalışmalar yayımladı. Bu çalışmaları Merimee’nin Edebiyat ve Yazıtlar Akademisi’ne, daha sonra da Fransız Akademisi’ne aza seçilmesini sağladı.
1830 yılında İspanya‘da tanıştığı Montijo Kontesi ile dost olduğu sıralarda, Kontesin ufak olan kızı Eugenie büyümüş ve 1850’li yıllarda Fransa kralı III. Napolyon ile dostluk etmeye başlamıştır. Prosper Mérimeé ise kız ile kralın birbirlerine uygunluklarına karşın evliliklerine aleyhinde çıkmıştır. Buna karşın 1853 yılında Fransa kralı III. Napolyon ile evlenen Eugenie, İmparatoriçe Eugenie olarak adını duyurduğunda Prosper Mérimeé de senatörlüğe getirilmiştir. Prosper Merimee Sarayın düşünsel etkinliklerini düzenledi.
1834 yılından 1860 yılına dek Fransız tarihi eserlerinin müfettişi olan Prosper Merimee, Carcassonne orta çağ kalesi dahil almak üzere pek çok tarihi alanın korunmasından ve Notre-Dame de Paris Katedrali’nin restorasyonundan sorumluydu.
1833 yılında yazan George Sand ile aşk yaşamış Prosper Merimee, yazan George Sand ile birlikte, Goblen serisi halıları keşfetmiştir. hemen duvar halılarının sergilendiği Paris‘teki Musée national du Moyen Âge’nin yapımında etkin olmuştur.
Hiç evlenmeyen Prosper Mérimée’nin yazar George Sand’den diğer, ünlü bir bankacı olan Gabriel Deleser’in karısı Charlotte Marie Valentina Josephine Deleser ile 1832-1852 yılları arasında uzun süreli bir aşk yaşadı.
1837 yılında babası öldükten sonra 1852 yılında ölen annesi ile birlikte 15 sene yaşadı.
Prosper Merimee, dünyadaki hemen hemen bütün ozanların, bestecilerin, yazarların işledikleri aşk konusunda edebiyata, sahneye, müziğe ölmez yapıtlar kazandırmıştır. “Carmen” de bunlardan biridir.
“Carmen” romanının konusunun hareketliliği, canlılığı, acıklı, çarpıcı bir sonucu oluşu onu ayrıca roman alanında, hem de sahne edebiyatında öncelikle gelen yapıtlardan biri haline getirmiştir. Romantik edebiyatın en duygulu, en renkli, en canlı örneklerini veren Merimee “Carmen”de acayip bir konuyu dramatik bir olaylar zinciriyle örmüş, çok etkileyici bir hava içinde işlemiştir.
Prosper Mérimée’nin yazdığı “Carmen” romanınından çok etkilenen Georges Bizet, bu romanı 1874 yılında operaya uyarladı. Temsilcilik ise 1875 yılında gerçekleşebildi, oysa konusu sebebiyle fazla ağır eleştiriler aldı.
Rus edebiyatının Fransa‘daki birincil çevirmenlerinden biri olan Prosper Merimee, Fransa‘da Cannes yerleşti ve orada çevirilerle uğraştı. Puşkin, Nikolay Vasilyeviç Gogol ve İvan Turgenyev’den yaptığı çevirilerle yeni Rus edebiyatım Fransız okurlarına tanıtmaya çalıştı. Tarihsel romanlar konusunda Walter Scott‘tan ve dramaları konusunda Puşkin‘den etkilenmesi dışarıda özgün bir üslup ve tema yakalama konusunda başarılı olduğu söylenebilir. Eserlerinde korku, nefret edilen şey temalarına eğilmiş, mistisizme bağlı kalmıştır.
Önceleri romantizmi benimseyen Prosper Merimee, dostu olan Fransız realist yazar Stendhal’in etkisinde kaldı. Mucizevi durumlara ilişkin beğeniyi vermeye, enerji dolu ve üstün kaliteli kişileri betimlemeye, bölgesel özellikleri sunmaya çalışırken, yarattığı şahısların peşinde kendi varlığını silmeye ve bu nedenle anlatısına gerçekçiliğin soğukkanlılığını getirmeye yöneldi.
1860 yılından sonradan Prosper Merimee’nin sağlığı kötüleşti. Astım atakları arttı, bacakları şişti, gönül yarasından muzdariptir. 1867 yılında Cannes’e yerleşti.
Prosper Merimee, 23 Eylül 1870 tarihinde Cannes, Fransa’da 67 yaşında ölmüştür.
Oyunları :
1825 – Theâtre de Clara Gazul (Klara Gazul Tiyatrosu) oyun
1828 – “Jacquerie” ( La jacquerie), tarihsel drama, kronik
1830 – “Memnun Yok” ( Les mecontents), oyun
1832 – Büyülü Av Tüfeği (Le Fusil enchanté) oyun
1850 – “İki Servet veya Don Kişot” ( Don Quichotte ile Les deux heeltages), komedi
1853 – Maceracının ilk çıkışı Débuts dun aventurier), oyun
Roman:
1829 – La Chronique du regne de Charles (IX Charles IX’un Kanlı Saltanatı)
1833 – la Double Meprise (Çifte Hata)
1837 – İlle Venüsü (La Venüs d’İlle)
1840 – Colomba
1844 – Arsène Guillot
1844 – L’Abbé Aubain( Abbot Aubin)
1845 – Carmen
1863 – Les cosaques d’autrefois (Eski Zaman Kazakları)
1868 – Lokis
1872 – La Chambre Bleue (Mavi Oda) (ölümünden daha sonra yayımlandı)
1873 – Lettres â une înconnue (Meçhul Bir Kadına Mektuplar) (ölümünden daha sonra yayımlandı)
Hikayeleri :
1827 – La Guzla (Sırp türküleri koleksiyonu)
1828 – La Jacquerie
1828 – La Famille Carjaval
1829 – Mateo Falcone
1829 – Visions de Charles XI
1829 – L’enlèvement de la redoute (Redoubt’un Alınması)
1829 – Tamango
1829 – Le Fusil Enchanté
1829 – Le Ban de Croatie
1829 – Le Heydouque Mourant
1829 – Le Carrosse du Saint-Sacrement (Altın Otomobil)
1829 – La Perle de Tolede
1829 – Federigo
1830 – Histoire de Rondino
1830 – Le Vase étrusque (Etrüsk Vazosu)
1830 – La partie de trictrac (Tavla Partisi)
1830 – Le musée de Madrid
1832 – Lettres D’Espagne (İspanya’dan Mektuplar)
1834 – Ames du Purgatoire (Arafın Ruhu)
1846 – Il vicolo di madama Lucrezia (Madam Lucretia’nın Şeridi)
1870 – Djoûmane (Juman )
Tarih ve edebiyat üzerine çalışmaları :
1841 – İç Savaş Deneyimi (Essai sur la guerre sociale)
1845 – Roma Tarihi Çalışmaları (Ettudes sur l histoire romaine)
1847 – Don Pedro’nun Hikayesi I, Kastilya Kralı (Don Pèdre Ier, Castille roi de Histoire)
1850 – Henri Beil (Stendhal) (Henry Beyle (Stendhal)
1851 – Rus edebiyatı. Nikolay Gogol (La Littérature ve Russie. Nicolas Gogol)
1853 – Rus tarihinden bir birim. Yanlış Dmitry (Birim, Russie de Histoire. Les Faux Démétrius)
1853 – Mormonlar (Les Mormons)
1861 – Stenka Razin’in Yükselişi (La Révolte de Stanka Razine)
1865 – Ukrayna Kazakları ve Son Şefleri (Les Cosaques de l’Ukraine ve derniers saldırganlarına hakaret)
1868 – Ivan Turgenev (Ivan Tourguénef)
Diğer:
1829 – Toledo’nun İncisi (La Perle de Tolède) türkü
1832 – Ölüyor Hazel (Le Heydouque mourant) türkü
1837 – “Dini Mimari Çalışması” ( Essai sur l’mimari mimarisi)
1856 – Panizzi’ye Mektuplar
1863 – “Bogdan Khmelnitsky” denemesi (Bogdan chmielnicki)
